Austerlitz met stokjes
Als oorlogsvoering al een kunstvorm zou zijn, dan zou de slag bij Austerlitz Napoleons meesterwerk zijn. Bij deze Tsjechische plaats zo’n 15 kilometer ten zuid-oosten van Brno vond op 1 december 1805 de zogeheten Driekeizersslag plaats; de legers van Frankrijk, Oostenrijk en Rusland waren erbij betrokken. En ze hadden hun keizers meegenomen! In deze recensie zal ik Napoleon’s Triumph van Simmons Games behandelen. Bovendien reisde uw verslaggever speciaal voor de Spellenclub Eindhoven af naar Tsjechië om eens te zien hoe het slagveld er tegenwoordig bij ligt. Wel op eigen kosten. Dat wel!
Bonaparte at Marengo
Voorganger van Napoleon’s Triumph was Bonaparte at Marengo uit 2005. Met doortastend en koelbloedig handelen wist Napoleon bij Marengo een dreigende nederlaag om te zetten in een klinkende overwinning. Bonaparte at Marengo had een allesbehalve lelijke kaart, maar het leek een beetje op een winterlandschap. Dit terwijl de slag bij Marengo toch echt in de zomer van 1800 plaatsvond. Het spelsysteem is verrassend en beslist innovatief en ik moest mijn hersens echt pijnigen, om maar geen fouten te maken. In dat opzicht was het Bonaparte at Marengo beslist schaakachtig te noemen. Nu heeft Simmons met Napoleon’s Triumph naar eigen zeggen meer poker in plaats van schaak in zijn spelsysteem willen brengen.
De slag bij Austerlitz
De Franse speler moet over de volle breedte van het front actief zijn. Hij kan wel al zijn korpsen activeren, terwijl de Oostenrijker die luxe niet heeft.
Toen de Frans-Spaanse vloot op 21 oktober 1805 bij Trafalgar vernietigend verslagen werd, moest Napoleon afzien van zijn plannen om in Engeland – in coalitie met Oostenrijk en Rusland – een invasie uit te voeren. Hij keerde oostwaarts en met snelle marsen rukte hij op in de hoop het Oostenrijkse leger te verslaan voordat deze zich verenigd had met het Russische. Een deel van het Oostenrijkse leger onder Mack bevond zich reeds in Ulm en voordat ze er erg in hadden waren ze omsingeld en werden ze tot overgave gedwongen. Het andere deel van het Oostenrijkse leger maakte meteen rechtsomkeert naar Moravië om aansluiting te zoeken bij de Russen. Napoleon ging er meteen achteraan en liet ondertussen Wenen bezetten. 
Een Oostenrijks-Russische vereniging kon hij niet voorkomen, maar Napoleon had een ‘cunning plan’. Hij beval twee ver verwijderde korpsen zich met geforceerde marsen bij hem aan te sluiten en bood ondertussen zijn tegenstanders een wapenstilstand aan. Hij wist dat dat als een teken van zwakte zou worden opgevat. De Geallieerden dachten hun kans te ruiken en kwamen uit hun defensieve posities op het Plateau van Prace. Maar daar arriveerden ineens die Franse korpsen op het slagveld en het Plateau van Prace was ook al met een omtrekkende beweging ingenomen. De Geallieerden waren niet langer in het voordeel. De Geallieerde linkervleugel was nu ingesloten en Russische eenheden hadden geen keus dan te vluchten over het bevroren Satschanmeer, waar de franse kanonnen genadeloos wakken in schoot. Zo werd de veldslag beslist en kwam er een einde aan de Derde Coalitieoorlog in Napoleons voordeel.
Spelen met stokjes
Ga als Oostenrijker niet meteen in de aanval, maar wacht daar een aantal beurten mee en betrek een defensieve positie. Als de Fransen er dan alsnog hun versterkingen erbij halen, komen ze te laat en kunnen ze het spel door de gewijzigde Victory Conditions niet meer winnen.
Napoleon’s Triumph wordt gespeeld op twee dik kartonnen spelborden van 22″ bij 34″ en dat is in totaal grofweg 110cm bij 85cm. Het bord is verdeeld in Areas – in Napoleon’s Triumph Locales – genaamd. De kaart is een genot om naar te kijken, maar een eventuele vlucht over het Satschanmeer is niet mogelijk.
Eenheden zijn sticks met 1, 2 of 3 eenheden infanterie of cavalerie. Verder zijn er nog sticks met 3 eenheden garde of met 1 eenheid artillerie. Deze sticks staan opgesteld met het gezicht naar de speler toe. De tegenstander ziet dus niet wat hij tegenover zich heeft. In dat opzicht doet het een beetje denken aan de blokjesspelen van Columbia Games. In plaats dat je een blokje kantelt als je schade moet neem, vervang je de Stick door eentje met een lagere waarde. Echter daar waar de blokjes van Columbia Games vaak een eigen identiteit hebben, zijn deze sticks generiek. Hierdoor boet het spel aan historiciteit in.
In Napoleon’s Triumph hoeven de sticks niet persé in de Locales staan, maar kunnen ze ook op de grenzen van één of twee sticks breed opgesteld worden. Ze zijn dan klaar om het gevecht aan te gaan, maar ook minder mobiel. Het vastpinnen van eenheden en aanvallen over de flanken is een elementaire tactiek in dit spel. Het spel ziet er uit als een 19de eeuwse legerkaart en is best aantrekkelijk om te zien.
Bezoek aan het plateau van Prace
De bedoeling was om in Brno een fiets te huren, waarmee ik het slagveld met monumenten kon verkennen. Helaas had een groepje bankmanagers zojuist alle beschikbare fietsen in de enige fietsenwinkel van de historische stad gehuurd. “First they steal our money and now …”. De winkelbediende kon er wel om glimlachen. En misschien was het maar goed ook … het was namelijk een subtropische dag. Dan maar met de bus.
Wie Austerlitz en het Pratzen plateau zoekt, zoekt tevergeefs. In Tsjechië komen deze topografische namen helemaal niet voor. Generaties historici hebben dezen tamelijk kritiekloos overgenomen van Duitstalige stafkaarten. Deze misvatting wil ik graag rechtzetten, al weet ik ook wel dat Bohemen destijds officieel tweetalig was. Van die tweetaligheid is helemaal niets van te merken. Buitenlandse talenkennis – noch Duits noch Engels – is in Tsjechië niet sterk aanwezig. En dat is eufemistisch uitgedrukt! Pratzen heet dus gewoon Prace en Kubelnitz heet Kubylnice. Behalve in de provincie Utrecht bestaat het plaatsje Austerlitz dus niet. Het heet eenvoudigweg Slavkov n Brna. Ook het Satschan Meer bestaat niet meer. Letterlijk! Waarom dit zo is, heb ik niet kunnen achterhalen, maar ik denk dat dit met betere irrigatie te maken heeft. Ook in het vroeg negentiende eeuwse Nederland met zijn onverharde wegen waren in wintertijd vele steden en dorpen van de buitenwereld afgesloten en stonden de landerijen blank door het natte weer en de moeizame afvoer van al dat water.
Het Plateau van Prace kun je van verre zien. Het is echt een flinke opvallende bult in het verder licht glooiende landschap en beide strijdende partijen moet de waarde ervan onmiddellijk hebben begrepen. Bovenop de bult bevond zich een Jugendstil monument en een bescheiden maar toch alleraardigst museum met Napoleontische prullaria en multimedia informatie over de slag. Wel was ik één van de weinige bezoekers die dag. Buiten Praag is het toerisme ook niet sterk ontwikkeld.
Kobylnice was overigens nog goed te zien, evenals de vlakte aan de noordelijke flank. Met een beetje fantasie kun je de cavalerie over deze vrij boomloze vlakte zien denderen. Waar destijds de spreekwoordelijke Zon van Austerlitz een heerlijk winterzonnetje voor de manschappen was, was deze voor mij toch echt een koperen ploert. Echt uitgebreid rondwandelen buiten de bebossing was niet echt een optie, maar ik heb meer dan voldoende gezien en het magische gevoel er geweest te zijn, was voor mij meer dan voldoende.
Legerkorpsen
Val af en toe aan met een enkel 3-stokje aan. Als jouw tegenstander denkt dat het artillerie is en er zelf een 2-stokje tegenover zet, verjaag je een heel korps – dat uit elkaar valt – en die hij de rest van ’t spel niet meer kan gebruiken.
Meerdere sticks in een locale kunnen georganiseerd zijn in een Korps, die met een metalen speelstuk wordt weergegeven met een vlaggetje en de naam van de historische commandant. Heel mooi allemaal, maar commandanten zijn gewoon commandanten en verder niets. Spelers zijn echter wel beperkt in het activeren van hun korpsen. De Fransen mogen al hun 8 korpsen verplaatsen plus 4 Independent Sticks. De Geallieerden daarentegen mogen slechts 5 van hun 9 korpsen activeren plus 3 Independent Sticks, wat hem lelijk kan opbreken. Zeker als een groot korps na een nederlaag uiteen wordt geslagen in losse stokjes, kan dit grote gevolgen hebben, want hij kan al zijn losse stokjes niet meer in veiligheid brengen.
Mooi vind ik de inzet van de garde en de zware cavalerie. De Napoleontische generaals waren daar nogal zuinig op, want die zijn duur. Door hun inzet op de juiste plaats en op het juiste moment kon een veldslag worden beslist. De garde was dan ook gevreesd en hun typische tromgeluid kon al voldoende zijn om de tegenstander op de loop te doen gaan. Napoleon heeft zijn Keizerlijke Garde niet vaak hoeven in te zetten, want hij forceerde vaak in een vroeg stadium een beslissing. Dit mechanisme is mooi verweven in Napoleon’s Triumph, want hun inzet is niet gratis maar kost morale points. Dit moedigt spelers aan de garde en zware cavalerie zo lang mogelijk in reserve te houden en deze pas te gebruiken bij een grote kans op een doorbraak.
Combat System
Het combat system vind ik niet echt helder. Regelmatig moet ik de regels erbij nemen om te kijken hoe het ook al weer zat. De procedure is lastig en niet intuïtief om te hanteren. Zij bestaat uit 11 stappen, die leiden tot verlies van één of meerdere eenheden. Zeker over bredere locales kunnen de verliezen hoog oplopen. Schijnaanvallen, terugtochten, artilleriebombardementen en tegenaanvallen worden allemaal in deze twee pagina lange procedure afgehandeld. En als je erin slaagt een locale in te nemen, gaan de andere opgestelde vijandelijke eenheden op andere grenzen van de locale ook op de vlucht. Extra bijkomende schade is dan zijn deel en de artillerie gaat verloren. Bovendien wordt het hele combat systeem berekend. Er komt geen dobbelsteen aan te pas.
Spelen zonder Dobbelen
Sla hard en onverwacht toe met de Heavy Cavalry en de Imperial Guard. Het zijn dè eenheden om de slag mee te beslissen of eventueel te laten kantelen.
Vaak lees je op de achterzijde van een speldoos, dat het een spel zonder dobbelstenen betreft. Maar wat bedoelt de maker hiermee? Het antwoord is, dat hij suggereert dat het een spel zonder geluk is, want dobbelstenen worden met geluk geassocieerd. Maar is dit ook zo? Vaak hebben dergelijke spelmechanieken speelkaarten of iedereen moet gelijktijdig een keuze maken. In het geval van de spelen van Simmons Games geldt welke eenheid – met een sterkte van één, twee of drie – je eigenlijk gaat aanvallen. Dat weet je namelijk niet, dus ook hier is er sprake van een kanselement. Al kan de tegenstander door zijn speelwijze verraden, om wat voor eenheid het hier gaat. Kortom ook zonder dobbelstenen bevatten spellen gelukselementen. Alleen echte abstracte strategiespelen als go, dammen en schaken komen nog het dichtst in de buurt als Spellen zonder Geluk.
Scenario’s
Hou de Victory Conditions in de gaten. Door terug te trekken win je een beurt, maar het kan gebeuren dat je tegenstander niet meer kan winnen, omdat ‘ie in de beperkt aantal resterende beurten de benodigde gebieden niet meer kan bereiken.
Er zijn twee scenarios die respectievelijk op 1 en 2 december bij dageraad beginnen. Elke dag telt 10 beurten en dat ervaar ik als best wel kort om aan de overwinningscondities te voldoen. Elke eenheid schade die je lijdt kost een morale point, evenals de inzet van de zware cavalerie en de garde zoals gezegd. Doel van het spel is het moreel van de tegenstander op nul proberen te krijgen. Als beide spelers daar niet in slagen aan het einde van het spel, dan geldt het volgende mechanisme. 
Bij aanvang van het spel moeten de Geallieerden een locale met een blauwe ster aan de andere zijde van het bord zien te veroveren. Dit geldt tot het moment dat de Fransman de corpsen van Davout en Barnadotte als versterkingen accepteert. Dan vervalt het Geallieerde doel en moet de Fransman de overzijde van het bord zien te bereiken. Deze victory conditions hadden de slag bij Austerlitz niet treffender kunnen vertolken. Eerste ligt het initiatief bij de Geallieerden, maar met de komst van de korpsen van Davout en Barnadotte zal het voor hem nog een hele toer worden om zijn leger in veiligheid te brengen. Zeker omdat de controle beperkt is. De Fransman moet dan ook over de volle breedte aanvallen, om hier optimaal profijt van te trekken.
Het één december scenario geeft ruime gelegenheid om de legerkorpsen in positie te manoeuvreren voor de grande finale op 2 december. Bij het 2 december scenario staan de legerkorpsen al in positie. Maar die mag je vrij samenstellen uit de beschikbare eenheden. Op welke flank leg je de sterkte? Zet je alle sterke eenheden in één korps of verspreidt je ze? Plaats je de cavalerie in een apart legerkorps? Allemaal vragen die afhangen van de te volgen strategie. Het antwoord is dus aan jou. En als je daar even geen trek in hebt, is er ook nog een historische setup beschikbaar bij Simmons Games.
Conclusie
Laat je als Oostenrijker niet verrassen door de korpsen van Davout en Barnadotte. Als je te ver naar voren bent gegaan, kunnen ze onverwacht op de flank en zelf in je rug opduiken.
Nee, Napoleon’s Triumph heeft mijn wargamend hartje niet kunnen stelen. Het spel is complexer dan wordt gesuggereerd en stokjes met enkel één, twee of drie eenheden vind ik echt te vlak om voeling te krijgen met een historisch interessante veldslag. Ik mis de namen en organisatie van de lagere eenheden. Ook wordt er geen onderscheid gemaakt in kwaliteit van de korpscommandanten en als traditioneel wargamer mis ik dat.
Ook erger ik me aan het geheel calculeerbare combat system. Hoewel geluk tot een redelijke mate beperkt dient te worden, vind ik dat zij niet uitgesloten mag zijn. Zij hoort sturend en niet leidend te zijn. Verder faalt Napoleon’s Triumph in het eenvoudig houden van het spelsysteem. Omdat de beslismomenten absoluut zijn, kan een ietwat onjuiste interpretatie van een spelregel veel uitmaken. Maar juist die regels ervaar ik als onhandig in gebruik en het combat system als te veel gekunsteld. Simmons heeft duidelijk de geijkte paden niet willen volgen, maar met iets nieuws willen komen. Op zich kan dat verfrissend werken, maar in zijn geval – hoewel ik ’t hem gun – vind ik het niet helemaal geslaagd. Maar als ik de BoardGameGeek beoordelingen er naast leg, denkt de goegemeente er duidelijk anders over. Dus wie weet is dit toch een wargame voor jou. Ik wens je er in ieder geval veel plezier mee!
| Napoleon’s Triumph | |
| Totaal |   |
| Historiciteit | |
| Speelbaarheid |  |
| Vormgeving | |
| Geluk | |
| Tactiek | |