Slag om Engeland (1): Bag the Hun

Films als The Battle of Britain uit 1968 worden tegenwoordig niet meer gemaakt. De film is historisch geloofwaardig en met respect voor de tegenstander gemaakt. De Duitse piloten dachten echt dat ze eenvoudig konden winnen. Het is alleen jammer van het niet uit de verf komende liefdesverhaaltje. Desalniettemin is het genieten met tal van filmische hoogtepunten. Zo worden aan het begin van de film een dertigtal Heinkels geïnspecteerd. Je vraagt je af, waar ze ze vandaan hebben gehaald. Ze zien er tenslotte niet uit als van bordkarton. Maar de donkere tint van de figuranten verraadt het al … de Spaanse luchtmacht vloog er nog mee. Of althans met de in licentie gebouwde Heinkel-variant de CASA 2.111. Een likje verf, wat kruizen d’r op en t’is nèt ècht. Nee, dictator Franco heeft niet alleen maar slechte dingen gedaan.

Achtung Spitfire

In een ver verleden speelde ik met enige regelmaat het computerspel Achtung Spitfire van Avalon Hill. Het is geen flight simulator, maar een tactische wargame over luchtgevechten tijdens de Slag om Engeland. Je speelde met een Squadron of Jagdgeschwader gevechtsvliegtuigen die je met een klik op de muis kon laten voortbewegen over een hexgrid. Uiteraard probeerde je jezelf dan zo goed mogelijk te positioneren om de tegenstander neer te halen of er juist aan te ontkomen. Afhankelijk van de zijde die je speelde moest je missies uitvoeren, als het bombarderen van radarinstallaties of schepen met Stuka’s of het begeleiden of neerhalen van diverse soorten Duitse bommenwerpers op hun route naar Londen of één van de vliegvelden in de buurt.
Ook hadden de 16 piloten een fotootje met naam en individuele kwaliteiten, waarvan vermoeidheid er ook één. Er was ook een campagne over de hele Battle of Britain met een verhaallijn die de historische luchtoorlog goed representeerde. Ik heb er dan ook menig uurtje aan Achtung! Spitfire besteed en ik vind het 10 jaar na dato nog altijd een goed spel, zoals je die vandaag de dag eigenlijk niet meer ziet. Hoewel het oog ook wat wil, vind ik het spelsysteem nog altijd belangrijker dan de graphics. Vandaar! Daarom heb ik altijd de wens gehad een dergelijk vlotspelend spel als bordwargame te hebben. Echter pas toen ik me bezig ging houden met miniatuur wargaming kwamen er twee spelsystemen in beeld: Bag the Hun (2003) van Too Fat Lardies en Check Your Six! (2007) van SkirmishCampaigns. Bag the Hun zal ik in dit artikel behandelen. Check your Six! komt in deel 2 aan bod.

Bag the Hun

Too Fat Lardies heeft een serie spelen met merkwaardige namen – kijk maar eens op hun site en oordeel zelf. Bag the Hun is er daar één van, genoemd naar het gevechtsinstructieboek van de Britse luchtmacht in de Tweede Wereldoorlog, maar Duitse vrienden vonden de titel nogal Schlimm. Op een hexgrid bewegen de vliegtuigen op een hoogte van 1 tot en met 6, dat wordt aangegeven met een dobbelsteen, maar door wat huisregels te bedenken kun je het aantal levels uitbreiden. Het luchtruim is tenslotte toch tamelijk hoog.

Elk squadron heeft twee eigen kaarten: een move- en een fire-kaart. Er is een extra kaart voor het hoogst vliegende eenheid. Ook de azen – aces – worden geacht een eigen kaart te hebben, maar dat hoeft niet. Elke beurt wordt het kaartdeck geschud en de actie van de getrokken kaart wordt dan uitgevoerd.

Theoretisch kan dit betekenen, dat als de beurt eindigde met een vuuractie de volgende beurt deze actie weer uitgevoerd kan worden. En andersom kan de tegenstander weer wegvliegen net dat je jezelf gunstig achter hem hebt gepositioneerd en nog voor de vurig gehoopte fire-kaart.

Als je geen zin hebt om eigen kaartjes in elkaar te knutselen, kun je ook gewoon een traditioneel stok kaarten nemen. Je spreekt af welke nummers corresponderen met welke squadrons, Geschwäder of Azen en welke kleur voor welke actie.

En als je dan je vliegtuig eindelijk mag verplaatsen, mag je ervoor kiezen te throttelen. Gas erop en gooi de d4, een vierzijdige dobbelsteen. Zoveel extra hexes moet je je dan verplaatsen.

Een aardig aspect is het gebruik van munitie per munitie. Afhankelijk van welke hoek je het doel benadert, kun je een maximale vuurstoot geven uitgedrukt in seconden. Head-on kun je voor 2 seconden aan kogels verschieten. Zit je ‘m in de staart, dan is dat 5 seconden. Ik ben er alleen nog niet achter in welke omstandigheid je ervoor zou kiezen niet de maximale vuurstoot uit te delen. Het neerhalen van een vijandelijk toestel is toch het ultieme doel en als je eenmaal zonder ammo komt te zitten, vlieg je toch gewoon van het bord af. In de zin van het hebben van een tactische keuze werkt deze regel dus niet helemaal zoals het zou moeten, maar hij is beslist aardig te noemen.

De slag om Engeland

Na de val van Frankrijk en de wonderbaarlijke evacuatie van het Britse Expeditie Leger uit Duinkerken in de mei- en junidagen van 1940, was het snel duidelijk dat Groot-Britannië niet naar de onderhandelingstafel ging. Dus restte het Duitse opperbevel niets anders dan voorbereidingen te treffen voor een invasie in Engeland. Daar was Duitsland helemaal niet op voorbereid. Engeland is een eiland en zonder Kanaaltunnel kunnen de pantsers er niet komen. Bovendien was Duitsland niet in het bezit van een vloot, dat zich kon meten met de Britse. Dus werd luchtoverwicht het doel. Zo hoopte men dat Het Kanaal alsnog vrijgemaakt worden voor een invasie op de krijtrotsen van Dover of op één of meerdere van de vlakkere stranden.
De minister van Luchtvaart en bevelhebber van de Luftwaffe Hermann Göring wilde er wel twee weken voor uittrekken om dit benodigde luchtoverwicht te behalen. Hij had reden tot optimisme, want Duitsland bezat vijfmaal zoveel vliegtuigen als de Britten. En met luchtoverwicht zou beheersing van Het kanaal mogelijk moeten zijn.

Finest Hour Supplement

Too Fat Lardies heeft ook een Battle of Britain Campaign Supplement voor Bag the Hun uitgebracht, namelijk Finest Hour. Het is een wederom keurig verzorgde gids, die een paar nieuwe vliegtuigen bevat.

En hoewel ik Finest Hour niet onaardig om te hebben vind, is hij eigenlijk niet erg de moeite waard. Er zijn geen extra regels of specifieke scenario’s. Het schetst enkel een historische context met achtergrond informatie. Er worden tactieken besproken en er wordt dieper ingegaan op de afzonderlijke fases van de Slag om Engeland, zodat je daar scenarios of campaigns voor kunt ontwerpen. Helaas ontbreekt nog altijd een punten systeem om als het ware vliegtuigen te kopen. De beschikbare vliegtuigen worden met een aantal worpen met de dobbelsteen bepaald, zodat je die dan uiteindelijk op tafel kunt zetten. Het is mogelijk de carrières van de afzonderlijke piloten bij te houden, zodat ze van groentje kunnen doorgroeien naar topaas. Maar ja, dan moet je Bag the Hun wel héél vaak op tafel zetten.

Franz von Werra

De Duitse piloten waren boven Engeland in het nadeel. Niet alleen hadden ze geen radar en konden de Britten van alle kanten opduiken. Ook konden neergehaalde Britse piloten bij wijze van spreken de volgende dag weer in een ander toestel zitten, terwijl Duitse een gevangenschap van een jaar of vijf tegemoet konden zien. Er was echter één uitzondering … Franz von Werra met diverse ontsnappingspogingen op zijn naam. Zo ontsnapte hij uit een kamp via een tunnel en gebruikte de merkwaardige naam Kapitein Van Lott, om als Nederlander zijn accent te verklaren. In zijn zelfgemaakte pilotenpak blufte hij zich een weg naar een toestel op een militair vliegveld. Helaas voor hem keek hij recht in de loop van een pistool, juist toen hij de startknop wilde indrukken. Vele Duitse krijgsgevangenen werden verscheept naar Canada en zo ook Franz. Daar sprong hij ’s nachts uit een rijdende trein in Canada naar het toen nog neutrale Amerika. Via Zuid-Amerika en Spanje bereikte hij zijn Heimat weer. Achteraf gezien had Franz zijn gevangenschap toch maar beter kunnen uitzitten. In oktober 1941 verdween zijn Messerschmitt voor de Zeeuwse kust. De propagandaheld is nooit teruggevonden. Er bestaat ook een film over The One That Got Away met Hardy Krüger. Ondanks dat ‘ie zwart-wit is, is ‘ie de moeite van het zien waard.

Waar komen de modellen vandaan?

Als je rondgoogled kom je een keur aan vliegtuigtingieters tegen. Toch zijn er vier die eruit springen.

NavWar heeft een ruime keuze aan 1/300 vliegtuigen. Helaas ken ik ze niet. Wel weet ik uit ervaring dat ze er een tamelijk unieke visie over klantcontacten op na houden. Zo hebben ze geen email adres en ze nemen de telefoon alleen op zaterdag op. voorheen kon je de NavWar-miniaturen altijd bestellen bij Spirit Games, maar aan dit samenwerkingsverband is – helaas – een einde gekomen. Alhoewel we toch al weer een tijdje in de 21ste eeuw zitten, sluit ik de fax maar weer eens aan!
Raiden Miniatures heeft de laatste jaren met zijn lijn 1/285 vliegtuigen flink aan de weg getimmerd. Met nieuwe gietmallen zien hun modellen er strak uit. Let eens op de belijning op de vliegluigen, die er niet ingegraveerd is, maar als een dun richeltje erop ligt. De keuze aan toestellen is niet heel ruim, maar er komen nog altijd met enige regelmaat nieuwe toestellen uit.
Scotia-Grendel heeft een zeer ruime keuze aan 1/300 vliegtuigen. Deze toestellen combineren goed met die van Raiden Miniatures. Het schaalverschil is dermate klein dat je het eigenlijk niet ziet. Wel zijn volgens mij de ontwerpen best oud en de mallen al veel gebruikt. Hoewel ik denk dat de lijn niet meer ontwikkeld wordt, bieden ze toch een zeer ruim assortiment tegen een meer dan redelijke prijs.
Thumbling Dice concentreert zich op de 1/600-schaal. Zelf vind ik ze echt te klein, maar daar staat tegenover dat een B-29 bommenwerper op de 1/300-schaal echt reusachtig te noemen is. Wellicht zijn ze geschikt voor spelen op een klein oppervlak of bij spelsystemen op grand-strategy schaal waar je grote hoeveelheden vliegtuigen nodig hebt. Maar vooralsnog ken ik dergelijke spelsystemen niet.

Voor decals zijn er ook verschillende aanbieders maar ik ken eigenlijk alleen die van Doms Decals. Het zelf maken van decals is ook een optie, echter zijn er vandaag de dag geen printers meer die wit kunnen printen. En dat is toch een probleem, waardoor kopen eigenlijk de enige optie is. Natuurlijk zijn er nog andere leveranciers. Ik zou zeggen, google maar even rond.

Operatie Adlertag

In de periode tussen de val van Frankrijk en Adlertag beperkte de strijd zich tot Het Kanaal. Konvooien en havensteden werden met regelmaat aangevallen. Luchtduels kwamen ook voor en azen waren erop gebrand hun scores op te schroeven. Zo werd de tegenstander afgetast. Op 13 augustus 1940 ging operatie Adlertag dan eindelijk van start. Met grootscheepse aanvallen werden vliegvelden en radarstations in Zuid-Oost Engeland gebombardeerd. Zo’n 2.500 Duitse bommenwerpers en jagers namen aan de operatie deel. De strijd was er zuiver op gericht de Royal Air Force (RAF) uit te schakelen en het Kanaal open te houden voor een eventuele invasie in Engeland, genaamd operatie Seelöwe. Luftflotte 5 voerde bovendien vanuit Noorwegen aanvallen op de Schotse kust uit om ook daar toestellen en piloten van de RAF te binden.

De Vliegtuigen

Het bleek al snel wat de toestellen waard waren. Zo deden de wendbare Spitfires en robuuste Hurricanes het onverwacht goed tegen de Messerschmitts. In deze jager zat je niet alleen nogal krap, maar door de beperkte brandstoftanks konden ze niet lang boven Engeland blijven. En al helemaal niet toen ze gedwongen werden bij de bommenwerpers te blijven. Dan hadden ze voor 10 minuten brandstof boven Londen en kwamen dan met een lege tank terug. Ook de Junker-87 Stuka – Stürzkampfflugzeug – bleef in gebreke. Als het toestel tijdens de duikvlucht haar sirene aanzette, waren er slechts weinigen die de neiging om weg te duiken konden onderdrukken. Maar daar waar de Stuka’s tijdens de Blitzkrieg campagnes in Polen, de Lage Landen en Frankrijk een belangrijke bijdrage leverden, bleken ze tijdens de Slag om Engeland – waar geen luchtoverwicht was – van weinig waarde. Het toestel kon haar landingsgestel niet intrekken en dat maakte de duikbommerwerper weinig wendbaar. Later aan het Oostfront kregen ze weer vrij spel. Ook had de Luftwaffe zich te veel geconcentreerd op de productie van tactische bommenwerpers als de Heinkel He-111 en de Dornier-217. Deze tweemotorige toestellen konden slechts een geringe bommenlast meenemen. Zeker in vergelijking met de latere viermotorige geallieerde bommenwerpers. Maar het doelmatig bombarderen van Britse vliegvelden en de luchtgevechten bracht de RAF wel danig aan het wankelen. Dit ondanks het blijven functioneren van het radarnetwerk. Nog even doordrukken zo leek het, maar toen wijzigde Göring – onder dwang van Hitler – de strategie. Maar daarover meer in deel 2 als ik Check Your Six! zal behandelen.

Conclusie

Helaas is Bag the Hun niet altijd erg duidelijk wat ze nou precies bedoelen. Soms moet je onhandige tabellen doorlopen om kritische specifieke schade te bepalen. Ze zijn ook lastig te onhouden en dan moet je elke keer weer zoeken naar de betreffende bladzijden. Zelf zeggen de makers, dat ze de spelers de gelegenheid hebben willen geven om aan het spelsysteem te sleutelen. Maar dat vind ik het spelsysteem toch te ver ontwikkelt voor. Bovendien is het nadeel van het opstellen van huisregels, dat alle spelers het er maar mee eens moeten zijn. Zeker als verschillende spelers het spel al kennen, vraagt dit om de nodige diplomatie. Beter was daarom een serie goedwerkende optionele regels, waaruit je naar believen kunt kiezen. Maar daar moet ik wel bij aantekenen, dat je zelf aan Bag the Hun best kunt sleutelen zonder dat ’t stoort. Een ander nadeel vind ik de vraag, hoe je nu evenwichtige scenerio’s samenstelt. Bag the Hun geeft hiervoor geen richtlijnen. Een puntensysteem waarbij je vliegtuigen en piloten kunt kopen, had fijn geweest. Nu is het samenstellen van scenario’s een beetje natte vingerwerk. Maar ik geloof dat er bij Murphy’s Heroes in Leiden een dergelijke lijst beschikbaar is. Ze hebben daar meer ervaring met Bag the Hun.
Toch is Bag the Hun geen slecht spelsysteem. Het speelt vlot, licht en intuïtief. Door de vlotheid valt het met de downtime wel mee, maar deze neemt toe naarmate er meer spelers aan deelnemen. Al met al klaag ik dus niet. Voor de geringe aanschafprijs is dit toch echt een spel, dat van mij een voldoende krijgt.