Crusader Rex – Roll The Dice

Strijd in het Heilige Land

Het verhaal van koning Richard Leeuwenhart en Saladin tijdens de Derde Kruistocht is vrij bekend. Niet in de laatste plaats door de film die er in 2005 van gemaakt is: Kingdom of Heaven. Een beetje historisch geïnteresseerde kent ’t verhaal wel. Een episch verhaal van twee gezworen vijanden, maar die respect voor elkaar krijgen en uiteindelijk vrede sluiten, waarna het toch weer mis gaat. Spelontwerper Jerry Taylor heeft met Crusader Rex een waardige opvolging van zijn blokjesklassieker Hammer of the Scots.

Columbia Games

Het van oorsprong Canadese Columbia Games heeft al een lange traditie met hun blokjesspelen die al teruggaat tot begin jaren zeventig. De spellijst is weliswaar niet bijster indrukwekkend, maar hun spelen zijn òf top òf iets minder top. Maar je moet natuurlijk wel een liefhebber zijn van dit soort strategiespelen met een historisch thema. De nieuwste generatie blockwargames zijn het product van een evolutie en de recentere spelen zijn zeer toegankelijk en zijn behoorlijk gestroomlijnd met 8 pagina’s aan regels, zonder aan historisch gevoel in te boeten.

De speelstukken

Crusader Rex wordt gespeeld op een kaart die de smalle kuststrook van het Oostelijk Middellandse Zeegebied voorsteld. De point-to-point kaart – een mooi bewerkte satellietfoto – bevat grofweg het gebied van de huidige staten Israel en Libanon met een behoorlijke rand gebied er omheen. De steden op de kaart worden met minor of major roads met elkaar verbonden. Het type weg bepaald het aantal eenheden dat je erover mag bewegen, welke gehalveerd wordt als je het gevecht met de vijand aangaat.
De meeste steden hebben een kasteelsymbool. In deze steden heeft de verdediger de mogelijkheid om zich met een beperkt aantal eenheden binnen de muren terug te trekken en het verloop van het beleg af te wachten. Dit is een interessant spelaspect dat in Jerry Taylors vorige blokjesspel Hammer of the Scots ontbrak.

Belangrijk zijn de 7 vestigingen Antioch, Aleppo, Damascus, Tripoli, Acre, Jeruzalem en Egypte, dat men – helaas – tot een stad heeft samengevat. In feite zijn deze vestigingen grote kastelen en vaak kunnen zij 3 of 4 eenheden binnen de stadsmuren herbergen.

De eenheden zijn, typerend voor de spelen van Columbia Games, houten vierkante blokjes. Dezen zijn aan één kant gestikkerd – je moet ze er wel zelf op plakken – waarna je het blokje rechtop op het spelbord kunt zetten, met de gelabelde kant naar je toe. De tegenstander kent de sterkte en type niet en zo wordt een fog-of-war element aan het spel toegevoegd. Elke eenheid heeft een lettercode A, B of C. Dit geeft de volgorde van vechten tijdens veldslagen of bestormingen aan. De A-blokjes brengen als eerste schade toe aan de tegenstander. Meestal representeren zij snelle cavalerie eenheden. Aan de bovenrand van het blokje kun je de sterkte aflezen en dit is meteen het aantal dobbelstenen dat je werpt voor die eenheid tijdens een gevecht. Gevechten worden gevoerd in 3 rondes en elke ronde heeft elk blokje het recht om te vuren dan wel uit het gevecht terug te trekken. De verdedigende A-blokjes gaan dan voor de aanvallende A-blokjes. Een combat rating van A2 wil zeggen dat je treft op een worp van 1 of 2. Schade en versterkingen worden genomen door het blokje een kwartslag te draaien. Bij verlies van de laatste stap gaat het blokje van ’t bord. Sommige eenheden, zoals Saladins familie, de kruisvaarders en de militaire kloosterorders gaan dan permanent uit het spel. Alle anderen gaan in de zogeheten Draw Pool. De volledige spelregels kunnen van de site van Columbia Games worden gedownload.

De kruistocht van 1187

Sinds 1099 is het Koninkrijk Jeruzalem in Christelijke handen, als een oase te midden van Islamitisch gebied. Rustig was het nooit, maar zorgelijk werd de situatie pas toen de Koerd Saladin er in slaagde de Islamitiche volken van het Midden-Oosten onder zich te verenigen. Hij had zich voorgenomen Jeruzalem – dat ook voor Moslims een heilige stad is – weer onder Islamitisch gezag te brengen. Na wat schermutselingen over en weer werden de Christenen vernietigend verslagen bij Hattin in 1187, waar de relikwie van het Ware Kruis van Christus verloren ging. Deze gebeurtenis was aanleiding voor de Derde Kruistocht. Barbarossa, keizer van het Heilige Roomse Rijk, verdronk onderweg in 1190 en van zijn leger bleef uiteindelijk niet veel over.
De Engelse koning Richard Leeuwenhart zette in 1191 – de één na laatste spelbeurt – voet aan land en wist Saladin te verslaan bij Arsouf. Jeruzalem veroverde hij nooit, maar na onderhandelingen met Saladin wist hij te bewerkstelligen dat Christelijke pelgrims Jeruzalem mochten bezoeken, waarna hij het Heilige Land weer verliet. Helemaal vrede werd het nooit, de Christenen waren onderling erg verdeeld en in 1198 werd alweer een Vierde Kruistocht georganiseerd. Het bleef nog lang onrustig.

De strijdende legers

De eenheden komen in verschillende soorten en maten. De Saracenen vormen met hun Arabische volbloedpaarden hoofdzakelijk een mobiele eenheid. Saladin en zijn familie hebben 5 blokjes. De overige emirs hebben er 14. Zij maken ook gebruik van de diensten van 4 Turkse, 4 Koerdische en 4 Arabische eenheden. Een totaal van 31 blokjes dus. De hit-and-run taktiek is echt aan hen besteed en wordt in het spel mooi tot uitdrukking gebracht.
De inheemse Christenen – Armenen, Maronieten, Kopten en anderen – in het Midden-Oosten wilden niet vergeleken worden met de kruisvaarders. Dezen worden dan ook consequent Franken genoemd; een naam die de lading overigens ook niet dekt.
Zij hebben evenveel blokjes maar zijn diverser. Zo zijn er 3 Duitse, 3 Franse en 3 Engelse eenheden, die robuust en zwaar geharnast zijn. Pas als alledrie de blokjes van de betreffende nationaliteit getrokken zijn, mogen zij op het bord verschijnen. Dit kost een Move van 1 activatie punt per blokje over zee naar een haven of voor de Duitsers over land naar Antioch. Dit is een mooi spelmechanisme, want als de Franken met hun andere eenheden in het Heilige Land veel verliezen lijden, wordt de kans natuurlijk kleiner dat je een kruisvaardersblokje trekt uit de Draw Pool. De kruisvaarders krijgen nog steun van 4 kwalitatief mindere pelgrimblokjes. De overige 18 eenheden zijn reeds in het Heilige Land aanwezig. Hieronder zijn 7 blokjes van de vechtmonniken van de Hospitalieter en Tempelier kloosterorders. De overige 11 zijn eenheden van het Koninkrijk Jeruzalem, het Prinsdom van Antiochië en het Graafschap Tripoli, waaronder 2 ingehuurde Saraceense cavalerie eenheden.
Tenslotte is daar nog het enige zwarte blokje in het spel de Assassijnen, wat in het Arabisch gebruikers van hasjiesj – hasj – betekent. Zij kunnen door beide partijen ingezet worden middels een gebeurtenissenkaart en kunnen niet vernietigd worden. Dit maakt het blokje feitelijk overbodig en degradeert deze Sjiïetische sekte tot Gameturnmarker. Van hen is overigens het Engelse woord voor sluipmoordenaar – assassin – afgeleid.

Een speelbeurt

Elk jaar begint met het trekken van 6 kaarten uit een stapel van 25. Deze kaarten hebben een waarde van 1 tot 3 en er zijn 4 gebeurteniskaarten. Vervolgens kiezen beide spelers een kaart, die gelijktijdig wordt omgedraaid. In principe wordt een gebeurtenis eerst uitgevoerd en anders een getalskaart, waarbij de speler met de hoogste waarde als eerste gaat. De Frankische speler beslist bij gelijke stand wie er als eerste gaat.

Eerst activeert die speler het aantal steden gelijk aan zijn getalskaart en mag hij met eenheden in die steden gaan moven. Een bijzondere move is een concentratie van eenheden naar één van jouw steden. Dit geldt uiteraard alleen voor eenheden die dit kunnen halen. En daarbij mag je een force march uitvoeren. Je mag dan met die eenheid één extra stad, echter met een 50% kans dat je een stap verliest.

De verdediger mag zich terugtrekken in het kasteel, waarna de aanvaller deze onmiddellijk kan bestormen. Hij mag ook kiezen voor een langdurige belegering. De belegerde heeft dan 50% kans op een stap verlies per uitgehongerde eenheid, oftewel blokje.

Behalve in het eerste jaar en gedurende de winter, trek je aan het einde van elke kaartronde een willekeurig blokje uit jouw Draw Pool.

De laatste uit jouw hand gespeelde kaart is de winterbeurt en dat legt beperkingen op aan alle eenheden. Zij kunnen minder ver bewgen en mogen niet vechten, behalve dan met de Winter Campaign kaart. Aan het eind van elk jaar kan een stad het aantal blokjes fourageren gelijk aan de waarde in die stad. Het teveel aan blokjes moet dan van het bord worden genomen en de waarde is tevens het aantal stappen dat jouw eenheden in die stad mag ophogen. Slim spreiden is dus noodzakelijk om je leger weer op sterkte te krijgen. Echter een gespreid leger is ook een zwak leger.

Puntjes van kritiek

Ik heb er uiteraard geen bezwaar tegen, als nieuwe regelversies leiden tot een beter product. Ergens kan ik het me ook wel voorstellen. Deze spellen worden nu eenmaal niet met dezelfde hoge oplages gedrukt zoals destijds in de jaren zeventig bij Avalon Hill of SPI. Over het algemeen levert Columbia Games goed werk af en hoewel fundamentele regelwijzigingen mij storen, vind ik de regelversies 1.3 en 1.4, waar ik dit artikel op baseer, toch een grote verbetering. En dat is altijd positief.

Het enige wat ik jammer vind aan dit spel, is de manier waarop het eindigt. Zoals gezegd wie de meeste van de 7 steden in zijn bezit heeft, is de winnaar. Degene die bij aanvang van 1192 – dit is de laatste beurt – op winst staat, zal onmiddellijk zoveel mogelijk troepen concentreren in zijn steden. De praktijk leert, dat het dan voor zijn tegenstander wel heel lastig wordt om nog één van deze steden in te nemen. Dat is niet erg, maar het druist in tegen de geest van het spel, waarbij je je eenheden in de winter een beetje gespreid moet inkwartieren om ze te laten overleven, een logistiek probleem. De winnende speler offert gewoon zijn eenheden op – de laatste beurt, dus het maakt ‘m niet meer uit – van een leger waar hij tot dusver altijd zuinig op is geweest. Een variabel einde, een spelsysteem zonder een vast aantal spelbeurten, had deze kronkel kunnen ondervangen. Verder is een remise onmogelijk en dat vind ik persoonlijk weer altijd jammer. Nu moet er iemand gezichtsverlies lijden.

Conclusie

Tsja, ik verval in herhaling. Lees Gettysburg: Badges of Courage er nog maar eens op na! Met Crusader Rex heeft Columbia Games weer eens een topspel in haar assortiment. Eentje dat zowel toegankelijk is en vlot speelt als diepgang en historiciteit heeft. Een wargame dus, zoals een wargame moet zijn.

Henri Anemaat