Vier dramatische dagen op Hell’s Highway
Het is vandaag exact 65 jaar geleden dat operatie Market Garden – de grootste luchtlandingsoperatie uit de geschiedenis – van start ging. En hoewel de meeste aandacht uitgaat naar de steden Arnhem en Nijmegen, lag ook ons Eindhoven midden in de vuurlinie. Sterker nog! In de nacht van 19 op 20 september werd Eindhoven door de Luftwaffe gebombardeerd, met als hoofddoel de Rechtestraat en omliggend gebied te blokkeren met puin. Want hierdoorheen liep de Corridor, de bevoorradingsroute die via Nijmegen helemaal naar Arnhem moest lopen. En hoewel de meeste aandacht uitgaat naar deze twee steden, waren dramatische gebeurtenissen in de Brabantse velden tussen Eindhoven en Grave er mede oorzaak van dat operatie Market Garden uiteindelijk mislukte.
Multiman Publishing
Na de overname van The Avalon Hill Game Company door spellengigant Hasbro in 1998, werden de rechten van het populaire Advanced Squad Leader bij Multiman Publishing ondergebracht. Eigenaar en oprichter van Multiman Publishing is Curt Schilling, een Amerikaans topbaseball speler en liefhebber van wargames, die met zijn miljoenen aanmerkelijk meer hobbymogelijkheden heeft dan ik. Het is hem gegund! In 2001 nam Multiman Publishing ook The Gamers van Dean Essig over, bekend van wargames uit de Operational en Standard Combat Series en het typische uiterlijk van deze spelen. Je kunt wel zien dat Dean de counters van Monty’s Gamble heeft vormgegeven. En Eindhoven … die staat op de kaart!
Ik ken velen, die hebben getreurd om de ondergang van Avalon Hill als wargame publisher. Maar nu – 10 jaar later – zijn er andere uitgevers die haar plaats hebben ingenomen. Voorlopig zullen de hoge oplages met hard-mounted mapboards van destijds niet meer gehaald worden, door de opkomst van andere nieuwe vrijetijdsbestedingen.
Maar in 1981 kwam Avalon Hill met het revolutionaire Storm over Arnhem. Deze was de eerste in een lijn van zogeheten Area Impulse spelen. Deze werden gevolgd door Monte Cassino en Turning Point Stalingrad en in 1993 met de klassieker – en wat mij betreft hoogtepunt – Breakout: Normandy. Tegen de verwachting in, kreeg dit populaire spel geen serieuze navolging. Het heeft dan ook 10 jaar moeten duren voordat Breakout: Normandy een opvolger kreeg en deze heeft dezelfde thema als waarmee de serie begon.
Operatie Market Garden
Nadat de moeizame slag om Normandië culmineerde in de omsingeling en vernietiging van grote Duitse legerheden in de pocket van Falaise, hadden de geallieerde legers ineens veel bewegingsruimte om de opmars naar Duitsland voort te zetten. De Rijn, een grote natuurlijke verdedigingslinie, kwam dan ook snel in zicht en Antwerpen, de enige onbeschadigde haven van bevrijd West-Europa, viel zowaar in geallieerde handen. Op dat ogenblik kwam Montgomery, bevelhebber van de Britse Legers, met een gedurfd plan. Het 30ste Legerkorps met de Guards Armoured Division werd van Antwerpen naar het Maas-Scheldekanaal ten zuiden van Eindhoven gedirigeerd. En twee Amerikaanse en een Britse luchtlandingsdivisie zouden in een verrassingsaanval alle bruggen in de lijn Eindhoven–Arnhem moeten bezetten. Door de zogecreëerde nauwe Corridor – later bijgenaamd Hell’s Highway – zou het 30ste Legerskorps in een snelle doorstoot moeten oprukken naar de Veluwe. De opzet was om vandaaruit een offensief te lanceren naar het Ruhrgebied en zo de oorlog nog voor het einde van het jaar tot een einde te brengen. Het plan werd snel uitgewerkt en ging op 17 september 1944 van start als operatie Market Garden. Dit is het uitgangspunt van Monty’s Gamble.
Area Impulse
Het basisspel bestaat uit vier dagen en als de geallieerde speler aan het eind van deze periode 10 Victory Points behaald wordt het spel met drie dagen verlengd en theoretisch kan het daarna nog eens met drie dagen worden verlengd als hij precies 15 punten heeft. Meer is winst en minder is verlies voor hem. Zo simpel is het! Hoewel precies 10 of 15 punten scoren voor verlenging een wel een heel nauwe marge is, maar goed. Het spel begint met een zogeheten D-Day Phase. De Duitse luchtafweer wordt gebombardeerd, de luchtlandingseenheden worden gedropt en kunnen meteen overgaan tot het aanvallen van Duitse posities of bruggen bezetten. Ook vindt er een artilleriebombardement plaats in Neerpelt, meteen gevolgd door een grondoffensief van het Britse 30ste Corps. Daarna begint dag 1 en elke dag bestaat uit een Dawn, Daylight, Refit en Regroup Phase.
In de Dawn Phase worden versterkingen op het bord geplaatst. De geallieerde speler krijgt extra versterkingen zodra eenheden van het 30ste Corps de Maas of de Waal oversteken. Hiermee wordt het fileprobleem op de Corridor gesimuleerd. Tevens wordt vanaf de derde dag gedobbeld voor het weer. Daarbij is er 50% kans op bewolking en dat heeft als gevolg dat Duitse eenheden een Movement Factor extra hebben, luchtlandingseenheden niet meer kunnen worden gedropt en er geen air bombardments kunnen plaatsvinden. Weersomstandigheden kunnen cruciaal zijn en is er altijd kans dat deze omslaat gedurende de dag. Net als echte generaals ben je dus overgeleverd aan de weergoden.
De kern van het spel is de Daylight Phase. Beginnend met de Duitse speler doe je een actie. Deze kan zijn, dat je één of meerdere eenheden in één gebied activeert en er een aanval mee uitvoert of gewoon verplaatst. Bruggen grenzend aan dat gebied kunnen worden gerepareerd, dan wel worden opgeblazen. Hier moet natuurlijk wel voor gedobbeld worden. De tweede mogelijkheid is, dat je één gebied activeert voor een lucht- of artilleriebombardement op eenheden van je tegenstander in dat gebied.
Als de eerste geallieerde worp met twee dobbelstenen lager is dan het impulsnummer eindigt de dag en anders begint de Duitse speler met de volgende impuls, zodat de kans dat de Daylight Phase eindigt groter wordt naarmate de dag vordert. Door deze manier van spelen ontstaat een extra dimensie in het spel, dat je bij traditionelere I-go-you-go spelsystemen niet hebt; je zult prioriteiten moeten stellen. Dat maakt tevens dat elk potje Monty’s Gamble anders zal zijn, al blijft het globale verloop van Market Garden dezelfde.
Eenheden zijn of Fresh, Spent, Disrupt-1 of Disrupt-2. Alleen Fresh eenheden mogen in de Daylight Phase bewegen en worden dan Spent, wat resulteert in een lagere verdedigingssterkte. Eventuele verdere schade leidt dan tot een Disrupt-1 of Disrupt-2.
Het combat systeem vind ik heel elegant. Zowel de aanvaller als de verdediger kiezen een Point Unit. Elke andere Fresh Unit levert een +1 in sterkte op, wat een extra reden om eenheden in bedreigde gebieden te laten staan. Terrein telt ook mee in de verdediging en vervolgens werpen beide spelers met twee dobbelstenen en tellen daar hun sterkte bij op. Wie het hoogste uitkomt wint het gevecht. Als aanvaller verliest worden al zijn aanvallende eenheden Disrupt-1 en kost ’t hem een extra dag om ze weer Fresh te krijgen. Ze vechten zich dus niet dood. Maar als de verdediger verliest, moet deze het verschil in schadepunten nemen, waarbij terugtrekken ook een mogelijkheid is.
Op soortgelijke wijze vinden ook de lucht- en artilleriebombardementen plaats. Alleen kan een eenheid maar maximaal 1 schadeniveau omhoog gaan. Een bombardement kan voldoende zijn om vijandelijke troepen tijdelijk uit te schakelen, maar vernietigen zal niet gaan. Daarvoor zul je toch echt grondtroepen in moeten zetten.
Mocht je worp ongelukkig zijn, dan kun je de zogeheten Advantage inleveren, waarna er opnieuw gedobbeld wordt en deze overgaat op de tegenstander die ‘m later kan gebruiken. Het bezit van de Advantage is voor de geallieerde speler echter een Victory Point waard. Spaarzaam gebruik is dus aanbevolen.
In de Refit Phase worden de depots via het wegennet naar de meest gunstige positie verplaatst. Vanuit de depots worden beschadigde eenheden één schadelevel opgewaardeerd. Een Spent eenheid wordt dan weer Fresh en een Disrupt-1 eenheid wordt Spent. En hoe verder een eenheid van een depot verwijderd is, hoe duurder de Refit. Meestal kom je depots tekort om alle eenheden te refitten, een probleem waar de Duitser meer last van zal hebben. Het is dan ook zaak hier een goede afweging in te maken.
In de Regroup Phase mogen alle eenheden, dus ook de beschadigde, naar een eigen aangrenzend gebied gaan, zodat je je posities weer een beetje op orde kunt brengen. Daarna begint een nieuwe dag, een nieuwe ronde met nieuwe kansen.
Spelverloop
Een typisch potje Monty’s Gamble zal als volgt verlopen. Op het einde van dag 1 moeten eenheden van het 30ste Corps in Eindhoven staan. Dat levert een extra Victory Point op. Op de tweede dag moeten zoveel mogelijk van deze eenheden richting Nijmegen worden gedirigeerd, zodat vanaf dag 3 deze stad kan worden aangevallen en vervolgens contact kan worden gemaakt met Britse en Poolse para’s rondom Arnhem. Lukt dat niet, dan zijn de mannen van de 1st Airborne Division rond Arnhem tot ondergang gedoemd, want zij moeten het opnemen tegen de geharde eenheden van de 9de en 10de SS Pantserdivisies. Om de opmars van het 30ste Corps zoveel mogelijk te vertragen, zal de Duitse speler in Brabant proberen bruggen op te blazen en de supply line af te snijden. Voor beide spelers zijn er legio opties, maar de Duitse speler heeft er minder. Hij zal zijn kansen moeten afwachten en moeten profiteren van de fouten van zijn tegenstander.
Puntjes van kritiek
De kaart bevat de smalle strook van het Belgische Neerpelt tot Arnhem en hoewel de steden Eindhoven, Nijmegen en Arnhem op een rechte lijn liggen bevat de kaart toch een rare knik. Dit had niet zo gehoeven. Ook ontbreken de het 8ste en het 12de Britse corpsen in het spel, die de flanken van het 30ste corps moet dekken. Dit is niet persé storend, maar een interessant strategisch aspect van de campagne ontbreekt.
Monty’s Gamble heeft ook een aantal regelconstructies, die afbreuk doen aan de natuurlijkheid van het spelsysteem. Zo mogen de Duitsers op de eerste impuls niet bewegen, want anders gaan ze ongehinderd in Arnhem staan. Wel mogen ze een zogenaamde infiltratie uitvoeren. Geallieerde eenheden mogen dit – om een mij onbekende reden – niet. Positief is dat er zijn optional rules zijn, waarmee je luchtlandingseenheden op alternatieve plaatsen mag laten neerkomen. Maar deze verkenningen van what-if history gaan wat mij betreft niet ver genoeg. Het mislukken van Market Garden heeft namelijk vele oorzaken.
Een brug te ver
Over het mislukken van operatie Market Garden zijn boekenkasten vol geschreven. Zoals zo vaak is de werkelijkheid complex en zijn er vele oorzaken aan te wijzen. De Duitse sterkte rond Arnhem werd onderschat. De luchtlandingseenheden werden te ver van de Nijmeegse en Arnhemse bruggen gedropt en dan ook nog eens verspreid over drie dagen. Weersomstandigheden zijn cruciaal en september biedt – zoals we weten – niet altijd zonneschijn. In Brabant vochten de Britten ’s nachts niet en dat gaf de Duitsers telkens kans zich te herstellen. Deze kregen bovendien versterkingen van eenheden, die kort daarvoor uit Zeeland waren ontsnapt. Bovendien werd de supply line er tot tweemaal toe afgesneden, wat tot de nodige problemen leidde. En zo zijn er nog meer oorzaken aan te wijzen. Een beetje minder pech en operatie Market Garden had kunnen slagen. Nu lijkt mij de doelstelling, het einde van de oorlog in 1944 ietwat hooggegrepen. Want de IJssel lijkt mij ook geen geringe hindernis en die was niet in de plannen opgenomen. Maar de bevrijding van West-Nederland was zeker reëel en de hongerwinter van 1945 had daarmee voorkomen kunnen worden.
Dat Market Garden een gedurfd en briljant plan is, kan niet worden ontkend, maar het is het uiteindelijke resultaat dat telt. En dat was toch een jammerlijk falen. Succes zou Montgomery aanmerkelijk hoger hebben geplaatst op de lijst grootste generaals aller tijden.
Conclusie
Ondanks de genoemde kritiekpunten vind ik Monty’s Gamble gewoon een leuk en spannend spel, dat ik al vele malen gespeeld heb. Als je enig routine hebt opgebouwd is het basisspel van 4 dagen goed op een avond te spelen. Met die gedachte is het spel ook ontworpen. Monty’s Gamble is een redelijk goede simulatie, heel speelbaar ook en tactisch rijk aan mogelijkheden. Wel vind ik het jammer dat het area impulse systeem van Breakout Normandy nagenoeg ongewijzigd is gebleven, want ik denk dat er ruimte was voor stroomlijning en innovatie. En hoewel anderen dit weer als een voordeel zien, vind ik mede daarom dat Monty’s Gamble het niet haalt bij Breakout: Normandy. Maar ja, die was destijds ook wel heel revolutionair.
| Monty’s Gamble | |
| Totaal |   |
| Historiciteit | |
| Speelbaarheid |  |
| Vormgeving | |
| Geluk | |
| Tactiek | |